İdrar tutamama sorunu nasıl anlaşılır?

Tıbbi adı “Üriner Inkontinans” olan idrarın kontrol edilememesi genellikle mesane kontrolünün kaybı olarak tanımlanmakta ve halk arasında “idrar tutamama” olarak bilinmektedir…

Her beş kadından birinin idrar tutamama sorunu yaşadığına dikkat çeken Jinekolojik Onkoloji Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Ates Karateke,  “Altı farklı, idrar tutamama tipi var. Önemli olan doğru teşhisi koymak ve gereksiz ameliyat masasına yatmanın önüne geçmektir” dedi. Bu sorunu artıran risk faktörlerini obezite, sigara içmek, vasküler (dolaşım) hastalıklar, genetik yatkınlık, menopoz olarak sıralayan Prof. Dr. Karateke, “Böbrek hastalığı ve diyabet de idrar tutamama riskini artırabilmektedir” dedi. 

İdrar kaçırma ve rahim sarkması tedavi edilebilir

Yaşlanınca daha fazla gündeme gelen idrar tutamama sorununun aslında yaşla ilgisi olmadığına ancak menopoz sonrası daha sık rastlandığına değinen Prof. Dr. Ateş Karateke, “Kadınlar menopozdan sonra daha az östrojen hormonu üretirler, bu azalma idrar tutamamaya katkıda bulunabilir. Östrojen, mesane ve üretranın (idrar yolu) iç yüzeylerinin sağlıklı kalmasını sağlar. Östrojen azalınca bu dokular kapanma yeteneklerini kaybederler, yani üretra idrarı eskisi kadar kolay tutamaz” dedi. 80 yaşına kadar yaşayan kadınların yaklaşık yüzde12’sinin idrar kaçırma veya rahim sarkması nedeni ile ameliyat olduğunu söyleyen Prof. Dr. Karateke; “Konusunun uzmanı hekimlere gitmeyen hastaların üçte birinde sorunun çözülmediği ve sıkıntıların devam ettiği gözlemlenmektedir. Kadının gündelik yaşamını olumsuz yönde etkileyen hatta sosyalleşmesine engel olan idrar kaçırma ve rahim sarkması günümüzde tedavi edilebilir hastalıklar grubunda yer almaktadır” dedi.

İdrar tutamama sorununuz olup olmadığını anlamak için bu sorulardan birine “evet” demeniz yeterli…

1. Gün içinde iki saatte birden fazla idrara çıkıyor musunuz? 
2.  Yattıktan sonra bir kereden fazla idrara çıkıyor musunuz?
3.  Sıkıştığınız zaman tuvalete yetişmekte güçlük çekiyor musunuz?
4.  İdrar yapmak için kendinizi sıkıyor musunuz? 
5.  Mesanenizi boşaltmak için tuvalete koşturuyor musunuz?
6.  Tuvaletteyken idrar akışını durduramıyor musunuz? 
7.  Sıkıştığınız halde tuvalete gittiğinizde çok az mı idrar geliyor? 
8.  Tuvalete gitme ihtiyacınız olduğu hissinde azalma var mı?  
9.  İdrara çıkma gereksinimi duymadan sık sık mesanenizi boşaltıyor musunuz?
10.  İdrara çıktıktan sonra mesanenizin hâlâ dolu olduğunu hissediyor musunuz? 
11.  İdrar akışınız yavaş ya da kararsız mı?
12.  İdrar yaparken, başlangıçta, zorluk çekiyor musunuz? 
13.  Tuvalete yetişemeyeceğinizi hissettiren “tetikleyiciler” var mı? (Akan su, tuvalet kapısının kilitli olması gibi).
14.  Yaşamınızı mesaneniz mi kontrol ediyor?

Bir ya da iki soruyla bu sıkıntının saptanabildiğine değinen Prof. Dr. Karateke; “İdrar tutamama tedavisi idrar tutamamanın tipine, sorunun şiddetine ve altta-yatan nedene bağlıdır. Tedavinin başarısı, her şeyden çok, doğru tanıya bağlıdır. Birçok kadın öksürünce idrar kaçırıyorum diyerek gereksiz yere ameliyat masasına yatıyor. Stres tipi olarak tanımladığımız bu türün tedavisi cerrahi yöntemle yapılırken, sıkıştırma tipi idrar kaçırmalarını, ilaç ve fizik tedavi ile ortadan kaldırabiliyoruz” dedi.

İdrar tutamama için uygulanan tedavi seçeneklerini; davranış teknikleri, ilaç, aygıtlar ve ameliyat olarak dört kategoriye ayran Prof. Dr. Karateke,  “Birçok olguda  önce, en az invazif olan teknik önerilir, bu yüzden önce davranış teknikleri denenir ve eğer bu teknikte başarı sağlanamazsa diğer seçeneklere geçilir” dedi. 

Siz hangi tipsiniz?

Stres Tipi İdrar Tutamama: Bu durum, mesanenize, öksürerek, hapşırarak, gülerek, egzersiz sırasında ya da ağır bir şey kaldırdığınızda basınç –stres– uygulayınca oluşan idrar sızıntısıdır. Stres tipi idrar tutamama, mesanedeki büzücü kaslar zayıfladığı zaman oluşur. Bu sorun, özellikle, mesaneniz çok dolu olduğu zaman fark edilir. Stres tipi idrar tutamama, en yaygın görülen idrar tutamama tiplerinden biridir ve genellikle kadınlarda rastlanır.  Hamilelik, çocuk doğurma ve menopoz nedeniyle oluşan fiziksel değişiklikler stres tipi idrar tutamamaya neden olabilir.
Sıkışma Tipi İdrar Tutamama: Bu durum, birdenbire ve yoğun bir biçimde hissedilen idrar yapma ihtiyacıdır ve istenmeyen bir biçimde idrar kaçırma ile sonuçlanır. Mesane kaslarınız kasılarak, tuvalete yetişebilmeniz için yalnızca birkaç saniye ile bir dakika arasında değişen bir süre kalacak biçimde sizi uyarır. Sıkışma tipi idrar tutamama durumunda, sık sık idrara çıkma gereksinimi duyabilirsiniz. Hatta idrara çıkma gereksinimi, gece birkaç kez uyanmanıza neden olabilir. Sıkışma tipi idrar tutamama sorunu olan bazı kişiler, akan su sesi duyduklarında ya da çok az miktarda sıvı tükettiklerinde şiddetli bir idrara çıkma gereksinimi duyabilirler. Otururken ayağa kalkmanız bile idrar kaçırmanıza neden olabilir. Sıkışma tipi idrar tutamama idrar yolu enfeksiyonu ya da mesaneyi tahriş eden herhangi bir nedenle oluşabilir. Aynı zamanda, barsak problemlerinden ya da multipl sklerozla bağlantılı sinir sistemi hasarlarından, Parkinson hastalığından, Alzheimer hastalığından, felç ya da yaralanmalardan da kaynaklanabilir. Sıkışma tipi idrar tutamamada,  mesanenin aşırı çalıştığı –yani boşken bile kasıldığı – söylenmektedir. Aslında, sıkışma tipi idrar tutamama, çoğunlukla, aşırı aktif mesane olarak adlandırılır.
Taşma Tipi İdrar Tutamama: Eğer sık ya da sürekli olarak idrar sızıntınız varsa, bu, taşma tipi olduğu anlamına gelebilir. Bu durum, mesanenin tamamen boşaltılamamasıdır ve taşmaya yol açar. Taşma tipinde; bazen, mesanenizi tam olarak boşaltmadığınızı hissedebilirsiniz. İdrar yapmaya çalıştığınızda, ancak çok zayıf bir akıntı sağlayabilirsiniz. Bu idrar tutamama tipi mesanesi hasar görmüş ya da üretrası bloke olmuş kişilerde görülür. Diyabet nedeniyle oluşan sinir hasarları da taşma tipi idrar tutamamaya yol açabilir. Bazı ilaçlar, taşma tipi idrar tutamama gelişimine neden olabilir ya da bu bağlamdaki riski artırabilir.
Karma İdrar Tutamama:  Eğer, stres tipi idrar tutamama ve sıkışma tipi idrar tutamama gibi birden çok idrar tutamama tipine ait belirtileriniz varsa, bu, karma idrar tutamamanız olduğu anlamına gelir. Karma idrar tutamama durumunda, genellikle, söz konusu idrar tutamama tiplerinden biri diğerinden daha rahatsız edicidir.
Fonksiyonel İdrar Tutamama: Birçok yaşlı yetişkinde, özellikle, bakımevlerindeki kişilerde, yalnızca fiziksel ya da zihinsel bozukluklar tuvalete zamanında yetişmelerini engellediği için, idrar tutamama görülebilir. Örneğin, ağır artritli kişiler tuvalete gidemediği için idrarını kaçırırlar. Alzheimer hastası olan kişiler, kendilerini, tuvalete zamanında yetişecek biçimde planlayamayabilirler. Bu tip idrar tutamama fonksiyonel idrar tutamama olarak adlandırılır.  
Gross Total İdrar Tutamama: Bu terim, gece ve gündüz sürekli idrar sızıntısını ya da periyodik olarak büyük miktarlarda idrar kaçırmayı ve kontrolsüz idrar sızıntısını anlatmak için kullanılır.  Mesanenin idrar tutma kapasitesi yoktur. Bazı insanlar, doğuştan anatomik kusur nedeniyle bu tür idrar tutamama sorunu yaşarlar. Bu idrar tutamama türü, ayrıca, omurilik zedelenmeleri ya da ameliyat sırasında oluşan üriner sistem yaralanmalarından kaynaklanabilir. Vajina gibi, mesane ile komşu yapı arasındaki anormal açıklık da (fistül) gross total  idrar tutamama tipine neden olabilir.    

İdrar kontrolünüzü kaybetmemek için yapmanız gerekenler: 

Sağlıklı bir kiloda kalın: Kendinize iyi bakarak ve kilonuzu kontrol altında tutarak  idrar tutamama riskinizi azaltabilirsiniz.
Sigara içmeyin: Eğer sigara içiyorsanız bırakmak için yardım alın.
Kegel egzersizleri yapın: Hamilelik ve çocuk doğurmak üriner büzücü kasları ve pelvik taban kaslarını zayıflatabileceği için, doktorlar hamile kadınlara, hamilelikleri sırasında, bir önlem olarak Kegel egzersizleri yapmalarını önerebilirler. 
Mesaneyi tahriş edecek gıdalardan kaçının: Bazı gıdalardan ve içeceklerden uzak durmak ya da bunları sınırlı olarak kullanmak idrar tutamamayı önleyebilir ya da sınırlandırabilir. Örneğin, eğer günde iki fincandan daha fazla kahve içmenin kontrolsüz idrar yapmanıza neden olduğunu biliyorsanız, yapmanız gereken tek şey, kahve sayısını bir fincana indirmek ya da kafeinden vazgeçmek olabilir.
Daha çok lif tüketin: Beslenmenize daha çok lifli gıda eklemek ya da lif takviyeleri kullanmak,  idrar tutamama için bir risk faktörü olan kabızlığın önlenmesinde yardımcı olabilir. Doktorunuz, bir önlem olarak, mesane sorununuza bağlı olmak üzere, daha az ya da daha fazla su içmenizi önerebilir.
Aktif olun: Fiziksel aktivite, idrar tutamamanın gelişme riskini azaltır. Makul ölçülerde düşük-güçlü fiziksel aktivitelere katılan kadınlarda idrar tutamama olasılığının daha düşük olduğu bilinmektedir.