Gaz ve şişkinlik kader mi, geçer mi?

Maalesef şişkinlik çoğumuzun sorunu ve çok etkili tedavi yöntemleri henüz yok.Yine de rahatlamamızı sağlayabilecek birçok çözüm mevcut. Bu yazımda gazdan şikayetçi olan okurlarıma yardımcı olmaya çalışacağım…

Karın içerisindeki tüp şeklindeki orgalarımızda (mide ince ve kalın bağırsak)  serbest hava (gaz) bulunması canlılığın gereğidir.
Yani hepimizin vucudunda gaz, kaçınılmaz olarak var ve genelde sorun yaratmaz. Zorluk gaz miktarının artmasında ve artan gazın tahliye edilememesi (geğirme ve yellenme) durumumda ortaya çıkar. 
Sistemde oluşan fazla hava organların duvarlarında gerilmeye yol açar ki,  uyarılan sinir uçları sayesinde birçok fonksiyonel bozukluklar otaya çıkmaya başlar…
Karın ağrısı, düzensiz tuvalete çıkma, sık ğeğirme, kontrolsüz yellenme, nefes darlığı, çarpıntı  gibi…

GEĞİRMEK VÜCUT İÇİN YARARLIDIR

Unutmayalım ki gün içerisinde sistemde yaklaşık 3-4 litre gaz oluşuyorsa, bunun yaklaşık yarısı yuttuğumuz havadır. Kalan kısmın yaklaşık yarısı sidirim sırasında ortaya çıkan gaz, diğer yarısı ise bağırsak bakterilerinin  ürettiği gazdır.
Gazın artması öncelikle mide ve bağırsaklarda şişkinliğe yol açar. Şişkinlik ise karın ağrısına, kapladığı hacimle nefes darlığına çok daha ilerlerse kalp de çarpıntılara yol açabilir.
Vücudumuz tüm aksaklıklarda kendisini korumak üzere programlanmıştır. Fazla gazı atmak için sık yellenme, sık geğirme kaçınılmazdır, ötesinde vücut için yararlıdır, sorunun büyümesini engeller.

YEMEKLERİ YAVAŞ YEMELİYİZ

Gaz şikayeti olanların bir hekime başvurmadan önce yapabilecekleri basit önlemler mevcut: Şişkinlik oluşmaması için öcelikle yuttuğumuz havayı azaltmalıyız, yemekleri yavaş yemek çok önemli, hızlı yediğimizde çok hava yutulması kaçınılmazdır.
Önemli bir nokta da yemek yerken konuşmamaktır, konuştukça hava yutulur. Yine besinlerin çiğnemesi sindirimin ilk basamağı olup çok önemlidir, ama her çiğneme ile hava yutulduğu unutulmamalı, aşırıya kaçılmamalı, yeterince çiğnedikten sonra gıda yutulmalıdır.

GAZ OLUŞTURAN GIDALAR…

Gaz oluşturan gıdalar genellikle lifli ve şekerli gıdalardır, ancak şişkinlğik yapan gıdalar hastalığa göre değiştiği için diyet seçiminde alltta yatan hastalık önemli.
Örneğin Çölyak hastalığı olan kişide buğday arpa gibi maddeler gaza yol açarken, sağlıklı bir kişide bu gıdalar herhangi bir etki oluşturmaz. Yine de diyetin kişiselleştirlmesi önemlidir.
Herkesin belli başlı dokunan gıdaları tespit edip uzak durmaya çalışması önemlidir. Yine de baklagiller, turunçgiller, kola, soda, soğan, sarımsak, bol baharat , genelde daha sabıklı yiyecekler olup , bunların tüketiminde daha dikkatli olunmalıdır.

NE ZAMAN HEKİME BAŞVURMALIYIZ?

Hala gazımız varsa artık bir hekime başvurma zamanı gelmiştir. Hekimizin gaza sepeb olan altta yatan hastalığı belirlemek için  tetkiklerinizi düzenleyecektir.
Yapılacak kan tetkikleri ile emilim bozukluğu olup olmadığı, ultrasonografi ile safra ve pankreas hastalıkları, gastroskopi ile mide hastalıkları ve kolonoskopi ile bağırsak hastalıkları yönünden ileri tetkikler yapılmalıdır…
Bu tetkiklerinizin tercihen bir Gastroenteroloji Uzmanı tarafından planlanması daha doğru olur.

ŞİŞKİNLİK NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Daha önce belirttiğimiz diet ve davranışsal değişiklikler sonrası ilaç tedavisi önemli. Gazın mide veya bağırsak kaynaklı olup olmadığı belirlenmeli. Beraberinde geğirme, mide şikayetleri varsa tedavi mide ye yönelik olmalı.
Genellikle asit baskılayıcı ilaçlar (Proton Pompa inhibitörü, Histamin Reseptör Blokajı, Antiasid suruplar..), midenin boşalmasını hızlandıran ilaçlar (metokloramid, domperidon..) ve gaz giderici ilaçlar (simetikon, amilaz, lipaz, kömür…) kullanılır.
Bağırsak gazlarında gazın üretiminin azaltılması ve tahliyesinin hızlandırılması ilk amaç. Bağırsaklarımızda  vücudumuzda bulunan yaklaşık 10 trilyon hücrenin 9 katı kadar bakteri bulunmaktadır. 
Canlı olan bu bakterilerin immun sistemin düzenlenmesinde, insulin metabolizmasında önemli rolu olmakla birlikte ürettikleri artık maddelerle bağırsak hareketlerine ve bağırsak gazına son derece önemli katkıları vardır.

YOĞURT BAĞIRSAKLARI DÜZENLER

Probiyotik adını verdiğimiz bu bakterilerin bir kısmı bağırsak gazını ve hareketlerini azaltırken bir kısmı ise ters etki yapar. Başlıcaları Bifidobacterium, Sacromyches ve Lactobasilius türevleridir.
Maalesef modern hayat bizleri bu yararlı bakterilerden uzaklaştırmakta. Doğal ve taze olmayan beslenme bu uzaklaşmanın en büyük etkenidir. Öte yandan süt, yoğurt, kefir gibi fermente ürünler  bol miktarda yararlı probiyotik içermektedir. 
Taze sütten evde yapılmış yoğurttan hergün 1 kase yenmesi dahi bağırsakların düzene girmesine etkili olacaktır.

STRES MİDEYE ZARAR VERİYOR

Dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta stres. Biliyoruz ki yoğun stress mide de gastrit veya ülser, spazm, bağırsaklarda da aşırı kasılmalara neden olabilmektedir.
Yine kronik ğegirme nin altından da yoğun stress çıkabilir. Yukarıda bahsettiğimiz önlemlere rağmen iyileşme sağlayamadığımız hastalarımızda bazen psikolojik olarak rahatlatıcı bir tedavi ya da psikiyatri konsültasyonu planlamaktayız.

GAZ NEDENLERİ?

Gün içerisinde yutulan hava.
Yiyecek ve içeçekler.
Mide fıtığı.
Mide hastalıkları (Ülser, gastrit, fonksiyonel dispepsi..)
Safra Kesesi Hastalıkları (Taş…)
Bağırsak hastalıkları (İrritabl Bağırsak, Çölyac Hastalığı, Bakterei Flora bozulması..)
Yanlış alışkanlıklar (gaz çıkarılamaması, geğirilememe gibi..)

NEDEN GEĞİRİRİZ?

Reflü hastalığı (mide fıtığı)
Ülser, gastrit.
Safra kesesi hastalıkları.
Fonksiyonel mide hastalıkları.
Anksiyete.

GAZDAN KORUNMAK İÇİN…

Yutulan hava azaltılmalı.
Gazlı yiyecek ve içeceklerden uzak durmalı.
Altta yatan hastalığı tedavi etmeli.
Gazlı yiyecek ve içeçekler
Kolalı içecekler, soda, bira.
Turunçgiller (portakal, mandalina, kivi..)
Baklagiller (kurufasulye, bakla, nohut..)
Soğan, sarımsak.
Ağır salçalı, yağlı, kremalı yiyecekler.
Domates, marul (özellikle bağırsak hastalığında)
Lahana
Turşu
Bulgur

Prof. Dr. Cengiz PATA